ပီတိခ်ိဳ၏က်န္းမာေရးဗဟုသုတမ်ား

ေလျဖတ္ျခင္းဟာ ဦးေႏွာက္ၾကြက္သားေတြကိုေထာက္ပံ့ေနတဲ့ေသြးေၾကာ
ေပါက္ျခင္း(သို ့)ပိတ္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရပါတယ္။
ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့ ဆိုးက်ိဳးေတြေနာက္ဆက္တြဲေတြကို
အားလံုးသိၾကမွာပါ။လူတစ္ေယာက္ဟာ ပံုမွန္မသန္စြမ္းေတာ့ဘဲ
အိပ္ရာေပၚမွာေနသြားရဖို ့မ်ားပါတယ္။အိပ္ရာေပၚမလဲေတာင္ ပံုပ်က္ပန္းပ်က္နဲ
့ အသက္ရွင္သြားရမွာပါ။ျဖစ္ျပီးမၾကာခင္မွာလဲ
အသက္ဆံုးနိုင္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ေလျဖတ္မွန္းသိျပီး ခ်က္ခ်င္းကုနိုင္ရင္ဖို ့
ေအာက္ပါရိုးရွင္းတဲ ့ အခ်က္ကေလးေတြကို မွတ္ထားေစခ်င္ပါတယ္။

ကိုယ္ေတြ ့ျဖစ္ရပ္တစ္ခု
အကင္မ်ိဳးစံုေကြ်းတဲ ့ ဧည့္ခံပြဲတစ္ခုမွာ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ
ခလုတ္တိုက္ျပီး လဲက်သြားပါတယ္။အားလံုးကေဆးရံုကားေခၚေပးမယ္လုပ္ေတာ့ သူမက
ဘာမွမျဖစ္ပါဘူး၊အုတ္ခဲကိုခလုတ္တိုက္မိလို ့လဲသြားတာပါလို ့ေျပာျပီး
စားစရာဆက္စားပါတယ္။သူမၾကည့္ရတာ မူပ်က္ေနတယ္ထင္ရေပမယ့္ ဧည့္ခံပြဲျပီးတဲ
့အထိေနသြားပါတယ္။ညက်မွ သူ ့အမ်ိဳးသားလွမ္းဖုန္းဆက္လိုို ့သိလိုက္ရတာက
သူမကို ညေန ၆ နာရီမွာေဆးရံုတင္လိုက္ရျပီး ဘာမွမလုပ္ရေသးခင္မွာပဲ
ဆံုးသြားျပီဆိုတာပါပဲ။တကယ္၀မ္းနည္းစရာေကာင္းတဲ ့
အျဖစ္ပါ။သူမဟာဧည့္ခံပြဲမွာကတည္းက ေလျဖတ္ျခင္းကို စခံစားခဲ
့ရတာျဖစ္ပါတယ္။ေဘးနားကလူေတြကသာ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့ လကၡဏာေတြကို
ခြဲျခားသိနိုင္ခဲ ့မယ္ဆိုရင္ သူမဟာဒီေန ့ထိလူ ့ေလာကမွာရွိေနဦးမွာ
ျဖစ္ပါတယ္။ဒါဟာကြ်န္ေတာ္တို ့အတြက္ သင္ခန္းစာပါပဲ။

လူတိုင္းသိသင့္
ဦးေႏွာက္နဲ ့ အာရံုေၾကာအထူးကုဆရာ၀န္ၾကီးတစ္ေယာက္ကေတာ့ ေလျဖတ္တယ္လို ့
သိသိရျခင္း ၃ နာရီအတြင္းလူနာဟာ ဆရာ၀န္နဲ ့ေတြ ့ခြင့္ရမယ္ဆိုရင္
ျပန္ေကာင္းနိုင္ပါတယ္လို ့ ေျပာပါတယ္။ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္သာဆို ဒီလိုဘာျဖစ္လို
့ျဖစ္မွန္းမသိျဖစ္တာကို ေလျဖတ္တာလို ့ ခ်က္ခ်င္းသိနိုင္လို ့
ခ်က္ခ်င္းစမ္းသပ္အတည္ျပဳနိုင္ပါမယ္။ျပီးေတာ့ အနည္းဆံုး၃နာရီအတြင္းမွာ
လူနာကိုေဆးကုသမွဳ ခံယူေစနိုင္ရင္ လူနာဟာ
ေ၀ဒနာမ်ိဳးစံုခံစားရေတာ့မွာမဟုတ္ပါဘူး။ဒါေပမယ့္မနားမွာဆရာ၀န္တစ္ေယာက္မွ
မရွိဘူးဆိုရင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ။ဒါေၾကာင့္အားလံုးအတြက္ေရာ၊ကိုယ့္အတြက္ပါ
လူတိုင္းသိသင့္တဲ ့ေလျဖတ္ျခင္းဟုတ္မဟုတ္ခြဲနိုင္တဲ ့
အခ်က္လြယ္လြယ္ေလးေတြကို ဆရာ၀န္ၾကီးက ေျပာျပေပးခဲ ့ပါတယ္။

ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့ ရုတ္တရက္လကၡဏာမ်ား
Stroke လို ့ေခၚတဲ ့ ေလျဖတ္ျခင္းဟာ
ဦးေႏွာက္အတြင္းပိုင္းေသြးေၾကာတစ္ခုခုေပါက္လို ့၊ဒါမွမဟုတ္ ပိတ္သြားလို
့ဦးေႏွာက္တစ္ေနရာမွာေသြးမရေတာ့ဘဲ အလုပ္မလုပ္နိုင္တဲ ့ အတြက္
ခႏၵာကိုယ္ထိခိုက္သြားတာျဖစ္ပါတယ္။ဦးေႏ်ာက္မွာျဖစ္တဲ ့ေနရာေတြက
တစ္ေယာက္နဲ ့တစ္ေယာက္ မတူတဲ ့အတြက္ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ
့လကၡဏာေတြကတစ္ခါတစ္ေလမွာ ခြဲျခားရခက္ပါတယ္။ကံဆိုးခ်င္လို ့ေဘးလူေတြက
မသိနားမလည္ရင္ေတာ့ ေသျပီေပါ့ဗ်ာ။ဒီေတာ့ေလျဖတ္တာရဲ ့
လကၡဏာေတြ၊လုပ္ရမွာေတြကို အဂၤလိပ္လို အတိုေကာက္မွတ္ခ်င္ရင္ သူ ့ေရာဂါရဲ
့နာမည္အတိုင္း STROKE လို
့မွတ္နိုင္ပါတယ္။ျမန္မာလိုသိထားလဲတူတူပါပဲ။အရင္ဆံုး လူနာကို S,T,R
ဆိုျပီး၃ခုခိုင္းၾကည့္ပါ။
(S=Smile) လူနာကိုျပံဳးခိုင္းပါ။(ပံုမွန္ျပံဳးသလိုျဖစ္ရဲ ့လား၊ရြဲ
့ေနေစာင္းေနလားၾကည့္ပါ)
(T=Talk) စကားေျပာခိုင္းပါ။
(R=Raise both arms) လက္ႏွစ္ဖက္ေျမွာက္ခိုင္းပါ။ဒါေတြအကုန္ေခ်ာေခ်ာေမြ
့ေမြ ့လုပ္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ STR ျပီးလို ့ OK ေပါ့။တစ္ခုခုကို
မလုပ္နိုင္ခဲ ့ဘူးဆိုရင္ေတာ့ (E=Emergency) အေရးေပၚျဖစ္လို ့
ေဆးရံုတင္မွရပါမယ္။ေနာက္ထပ္လကၡဏာတစ္ခုကိုလဲ
ထပ္ၾကည့္နိုင္ပါေသးတယ္။လူနာကိုလွ်ာထုတ္ခိုင္းပါ။လွ်ာဟာ
လိမ္ေခါက္ပံုပ်က္ျပီး တစ္ဖက္ဖက္ကို ေစာင္းေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့
ေလျဖတ္တာေသခ်ာပါတယ္။ဒါဆိုရင္ေတာ့ လူနာဟာအရမ္းစိုးရိမ္ရလို ့
အျမန္ဆံုးေဆးကုသမွဳခံယူရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ဒီေတာ့ဒီေဆာင္းပါးမွာပါတဲ
့အခ်က္ေတြကို သင္ကိုယ္တိုင္လဲမွတ္သား၊လက္လွမ္းမီသမွ်လဲ ေျပာျပမယ္ဆိုရင္
သင္အပါအ၀င္ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ ့ အသက္ေတြကို ကယ္တင္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
S,T,R,O,K,E မေမ ့နဲ ့ ေနာ္။

စားအုန္းဆီ

စားအုန္းဆီထဲတြင္ ဆပ္ျပာမွႈန္႕ေတြေရာကာ မခဲေအာင္လုပ္ျပီး ေရာင္းခ်ေနေႀကာင္း သိရွိရပါတယ္။ အီလန္ဆပ္ျပာမွႈန္႕က ေစ်းေပါေတာ့
စားအုန္းဆီ တစ္ပီပါ (၄၂) ဂါလံကို အီလန္တစ္ထုပ္ (၂၀၀ ဂရမ္) ထည့္တယ္လို႕
ၾကားရပါတယ္။

“ဆီကို ေရခ်ိဳး ေဆးရိုး မီးလွႈံ ေကာက္ရိုးေတာင္လိုပုံ” ဆိုတဲ့ စကားပုံကို အျမတ္တႏိုး ရြတ္တတ္တဲ့ ဗမာလူမ်ိဳးဟာ ဆီစားႀကတာ
ၾကမ္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္တြင္းမွာ ဆီေပါလို႕လားဆိုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။
မေပါေတာ့တာ ၾကာလွပါၿပီ။ ဒီစကားပုံက ေရွးေဟာင္းပစၥည္းျဖစ္သြားပါၿပီ။

ျမန္မာတိုင္းမ္ရဲ႕ အဆိုအရ
ဗမာတေယာက္ဟာ တႏွစ္ကို စားသုံးဆီ (၅) ပိႆာနဲ႕ (၄၉) က်ပ္သား
စားသုံးပါတယ္။ လူဦးေရ (၅၂) သန္းနဲ႕ တြက္မယ္ဆို တႏွစ္ကို ပိႆာေပါင္း (၂၈၅)
သန္း၊ တန္အားျဖင့္ (၄) သိန္း စားသုံးပါတယ္။

ဆီအျဖစ္ ပဲဆီ၊ ႏွမ္းဆီ၊ စားအုန္းဆီတို႕ကို အဓိက အသုံးျပဳရာမွာ ျပည္တြင္းမွာ စားဆီ ၅၀%ေလာက္ပဲ
ထြက္ၿပီး က်န္တဲ့တ၀က္ကို ျပည္ပက တင္သြင္းရပါတယ္။

အဓိက တင္သြင္းတဲ့ ႏိုင္ငံက မေလးရွားျဖစ္ၿပီး သြင္းတဲ့ဆီအမ်ိဳးအစားက စားအုန္းဆီ ျဖစ္ပါတယ္။
တႏွစ္ကို တန္ခ်ိန္ (၂) သိန္း တင္သြင္းပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ
တနသၤာရီတိုင္းမွာ ဧက (၂) သိန္းေလာက္ စိုက္ဖို႕ လ်ာထားတာ (၁) သိန္းေလာက္ပဲ
စိုက္ႏိုင္ေသးတယ္လို႕ ဆင္ဟြာသတင္းဌာနက ၿပီးခဲ့တဲ့လက ေရးပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ျမန္မာတိုင္းမ္က
၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ ဧက (၇) ေသာင္းေလာက္ပဲ
စိုက္ႏိုင္ေသးတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာတိုင္းမ္အဆိုက အမွန္နဲ႕
ပိုနီးစပ္ပါတယ္။

ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ (၁) ဧကကို (၂.၅) တန္ထြက္ရင္ ဧက (၇) ေသာင္းကို တန္ခ်ိန္ (၁) သိန္း (၇) ေသာင္းခြဲ ထြက္ပါတယ္။ မေလးရွားက
တႏွစ္ကို စားအုန္းဆီ တန္ (၂) သိန္း တင္သြင္းတယ္ဆိုေတာ့ ျပည္တြင္းမွာ
စားအုန္းဆီ ႏွစ္စဥ္ တန္ေပါင္း (၃) သိန္း (၇) ေသာင္းခြဲ စားေနပါတယ္။
ဆင္ဟြာက ေျပာတာယူရင္ ႏွစ္စဥ္စားတဲ့ဆီက စားအုန္းဆီခ်ည္းပဲ တန္ (၄) သိန္းခြဲ
ျဖစ္သြားပါလိမ့္မယ္။

တႏွစ္ကို စားအုန္းဆီ တန္ (၃) သိန္း (၇) ေသာင္းခဲြ စားတယ္ဆိုေတာ့ လိုတဲ့ တန္ (၂) ေသာင္းခြဲက ပဲဆီနဲ႕
ႏွမ္းဆီျဖစ္ဖို႕မ်ားပါတယ္။ ေနၾကာဆီ နည္းနည္းပါႏိုင္ပါတယ္။

ခ်ဳပ္လိုက္ရင္ စားအုန္းဆီေတြ
ျပည္တြင္းမွာ လွႈိင္ေဘာလယ္ေနပါတယ္။ တန္ (၃) သိန္း (၇)
ေသာင္းခြဲကို လူဦးေရ (၅၂) သန္းနဲ႕စားရင္ လူတေယာက္ဟာ တႏွစ္ကို စားအုန္းဆီ
(၅) ပိႆာနဲ႕ (၁၅) က်ပ္သား စားသုံးပါတယ္။

စားအုန္းဆီက ဒီတိုင္းထားရင္း ခဲတယ္ ဆိုတာ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သိပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕
အခဲျဖစ္တဲ့ အပူခ်ိန္က ျမင့္ပါတယ္။ (၃၁) နဲ႕ (၄၁) ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ၾကားမွာ
အခဲျဖစ္ပါတယ္။ ဗမာျပည္မွာ ေအာက္ျပည္ေအာက္ရြာနဲ႕ အညာမွာ တႏွစ္လုံး
ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္က (၃၀) ဒီဂရီနဲ႕ အထက္မွာ ရွိတာဆိုေတာ့ စားအုန္းဆီခဲဖို႕
လြယ္တဲ့ေနရာပါ။

စားအုန္းဆီခဲရင္ ေပ်ာ္သြားေအာင္ တေန႕ကို နည္းနည္းခ်င္းစီ အပူေပးရပါတယ္။ အပူသိပ္ျပင္းရင္ ဆီထဲက အဆီေတြပ်က္သြားလို႕
အနံ႕ဆိုးသြားပါတယ္။ ဒီေတာ့ စားအုန္းဆီကို ထိန္းသိမ္းရတာ ခက္ပါတယ္။

အဲဒီေတာ့ ေရာင္းတဲ့လူေတြက အလြယ္လိုက္ၿပီး အဆီေတြေပ်ာ္ေအာင္ ဆပ္ျပာမွႈန္႕ေရာလိုက္ပုံ
ရပါတယ္။

ဆပ္ျပာမွႈန္႕ေသြးလမ္းေၾကာင္းထဲေ
ရာက္သြားရင္ ေသြးထဲမွာ အက္ဆစ္ပမာဏမ်ားလာတာ၊ အစာလမ္းေၾကာင္းေပါက္ကုန္တာ၊ အသက္ရွႈက်ပ္တာ၊ ေသြးဖိအားက်တာ၊ လည္ေခ်ာင္းေယာင္လာတာ၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္းက အဂၤါေတြပ်က္စီးတာ
ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

(၂၀၀၉) ခုႏွစ္ ဇြန္လ ကမၻာ့စားအုန္းဆီေပါက္ေစ်းနဲ႕ တြက္မယ္ဆိုရင္ စားအုန္းဆီ တစ္တန္ကို အေမရိကန္ေဒၚလာ (၇၁၄) ေဒၚလာ
ေပါက္ပါတယ္။ ပိႆာနဲ႕ျပန္တြက္မယ္ဆို တစ္ပိႆာကို (၉၉) ဆင့္ပဲ က်ပါတယ္။
တစ္ေဒၚလာပဲ ထားပါေတာ့။ ဗမာေငြနဲ႕ဆို က်ပ္ (၁၁၀၀) မျပည့္ပါဘူး။

ဒါေပမယ့္ ရန္ကုန္မွာ
စားအုန္းဆီ တပိႆာ က်ပ္ (၂၁၀၀) ၊ မႏၱေလးမွာ က်ပ္ (၁၉၁၀) ၊
ေတာင္ႀကီးမွာ က်ပ္ (၂၁၀၀) နဲ႕ စစ္ေတြမွာ က်ပ္ (၂၂၀၀) ေပါက္ပါတယ္။ စစ္ေတြက
လူေတြက စားအုန္းဆီကို ကမၻာ့ေပါက္ေစ်းထက္ ၂ဆပိုေပးၿပီး စားရပါတယ္။

စားအုန္းဆီကို မေလးရွားက
သြင္းေနတာ ဦးပိုင္ကပါ။ လက္ကား၊ လက္လီအဆင့္ဆင့္ျဖတ္ၿပီး
တကယ္စားတဲ့လူဆီေရာက္ေတာ့ သြင္းေစ်းရဲ႕ ႏွစ္ဆျဖစ္ေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္
ေစ်းႀကီးတာက ထားေတာ့။ လူေတြ အဆိပ္သင့္ေအာင္ ဘာျဖစ္လို႕ ဆပ္ျပာမွႈန္႕ေတြ
ေရာရတာပါလည္း။

စားသုံးသူက ဘာအခြင့္အေရးမွ မရွိတာ ၾကာေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္အသက္ကို အႏၱရာယ္ျပဳေနတဲ့လူေတြကို တရားစြဲလို႕ရတဲ့
ဥပေဒရွိတာကို သုံးရမယ့္ အခ်ိန္ေရာက္ေနပါၿပီ။ တရုတ္ျပည္မွာေတာင္
ႏို႕မွႈန္႕ထဲ မယ္လမင္းေရာတဲ့လူေတြကို ေသဒဏ္ေပးလိုက္ပါၿပီ။

ဗမာျပည္မွာ စားသုံးသူေတြရဲ႕
အခြင့္အေရးကို ေတာင္းဆိုတဲ့ အဖြဲ႕ေတြရွိဖို႕ လုိေနပါၿပီ။
ဥပေဒပညာရွင္ေတြ၊ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြ၊ စားသုံးသူေတြကုိယ္တိုင္ပါ၀င္ၿပီး အစားအစာေတြကို အဆိပ္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေနတဲ့ လူေတြကို တရားစြဲရမယ့္
အခ်ိန္ေရာက္ေနပါၿပီ။ တႏွစ္ကို အဆိပ္ရည္ (၅) ပိႆာ သိသိႀကီးနဲ႕ တိုက္ေနတာကို
ခ်က္ခ်င္းရပ္သင့္ပါၿပီ။